Juovlamánus meannuda Guovdageainnu suohkanstivra fas galgá go ođđa ruvkedoaibma Biedjovággái álggahuvvot. Hálddahusa árvalus lea bisuhit 26.04.2012-mearrádusa, namalassii cealkit ii Arctic Golda plánaide ođđa ruvkdedoibmii guvlui.

Luonddugáhttenlihttu báikkálaš searvi lea máŋggaid jagiid čuvvon ášši, ja cuiggodan plánaid. Mii sávvat ahte gielddastivra bisuha mearrádusas hilgut ruvkeplánaid. Seammás oaivvildit ahte ii sáhte diktit guovllu guođđit nu mo dál lea. Ovdalaš guokte 5-jagi ruvkedoaimmat adde dušše oanehisáigge vuoittuid bargosajiid ektui, ja lei viehka unnán ávki báikegoddái. Almmatge dagahedje stuorra ja bistevaš háviid lundui. Mii leat čohkken olu govvaduođaštusaid das mo ruvkeguovllus lea dál. Muhtin govaid oainnát dás: http://naturvernforbundet.no/finnmark/gruvedrift/biedjovaggi-gruver-hva-vet-vi-og-hva-vet-vi-ikke-article26068-2023.html.

Farga guokte jagi áigi leimmet ovddeš ruvkebargiin ja guokte badjeolbmuin ruvkeguovllus, gos NRK min jearahalai. Badjeolbmá-guovttos geahččaba guovllu, go nubbi dadjá: “Dáppe ii goassege šat šatta ealát.” 20 jagi maŋŋil maŋimuš ruvkedoaimmaheaittiheami orro leamen ahte sus šaddá riekta. Jos dál ii dahkko mihkkege.

Gihppagis “Fakta om mineraler. Nord-Norge 2012” čuožžu ná: “Go heaittiha ruvkedoaimma, leat sierra gáibádusat sihkkaris vuogi mielde čorget ja bijahit ođđasit geavahussii. Guovllu galgá sihkkarastit, ja nu olu go vejolaš máhcahit dasa mo álggos lei, vai guovllu fas sáhttá geavahit. Gáibiduvvo ahte gokčet háviid luonddus ja bijahit šattuid guvlui maid ruvkedoaibma fátmmastii.“(min jorgaleapmi dárogielas)

Dát eavttut doibmet jos ođđa ruvkedoaibma galgá álggahuvvot. Dát eavttut eai leat mange láhkai devdojuvvon Biedjovákkis. Gal ledje gáibádusat láivábu moaddelot jagi dás ovdal, muhto mearkkaša go dat ahte boares suttuid galgá diktit orrut agibeaivái? Ruvkedoaibma lea bilidan Biedjovákki meahcce-guovllu máŋgga láhkai. Beaiveruvkki lea álggos deavdán jáfejuvvon ruvkebázahusain ja dan ala čázi. Dien jávrris ii leat heagga, ja das lea erenomáš, ártegis ivdni, ja jávri jiekŋo maŋŋil eará jávrriid dien guovllus. Dát mearkkaša ahte jávrris leat sierraláganaš kemiijalaš seaguhusat. Dáppe leat maid ráhkaduvvon goanstajávrrit, mat galget čielggahit ruvkki duolvačázi. Dáid jávrriin mihtidii NRK hui alla máŋggaid lossametállaid árvvuid. Dieppe leat stuorra geađgedievát, mat leat áibbas guorbasat. Jeaggečáhci ja jogažat sáhttá leat seamma ivdnái go arvedávgi. Ruovderevrrat, fárpalat ja eará bázahusat geaigájit eatnamis juohke sajis. Ii oktage gii finaš dien boares ruvkeguovllus eahpit ahte dan ráje maid 1990-logu álggus čorgejedje ii deavdda dálá gáibádusaid lahkage.

Dalle geahččaledje dien guovllus muhtin sajiide ođđasit bijahit šattuid. Lahkosis, gokko doaibmavisti lei, leat guokte “gilvvaguovllu”; nubbái gilve suinniid, nubbái fas dakŋasiid. Muhtin sajiin gilvvaguovllus lea ain ruonas, muhto orro leamen ahte eai leat joatkkán ođđa šattuid bidjamis. Diet unna gilvaguovlluš lea dušše unna duhátoasáš biliduvvon guovllus.

Ovddešteapmi ja ođđasit bijahit šattuid sisabahkkemiid maŋŋil lea dárbbašlaš, mii šaddá deháleabbun ja deháleabbun go sisabahkkemat šaddet eanet aht’ eanet. Leat ovdamearkkat gos leat buorit bohtosat, muhto dat leat guovlluin gos eana lea šattolaš ja gos lea dálkkádat mii áhtanuhttá šattuid šaddama. Arktalaš ja alpiinna guovlluin lea dákkár bargu olu losit, ja diesa dárbbašuvvo eanet dutkan ja ovdánahttinbargu. Min árvalus lea nappo dalle ahte boares ruvkeguovlu Biedjovákkis šattašii našunála meahcceovddeštan ja ođđasit šattuid bijahan dutkanguovlun. Mihttu lea guovttesuorat: Vuosttažettiin máhcahit Biedjovákki lundui, nu guhkás go lea vejolaš. Dasto čohkket vásáhusaid maid sáhttá atnit ávkin eará ovddeštan-bargguin sullasaš guovlluin.

Stuorámus meahcce-ovddeštanprošeakta Norggas lea doaimmas. Das leat viehka alla mihttu: “ Mihttut gárvásit divudeamis ja maŋŋil geavaheapmái, lea ahte Hjerkinn báhčinguovlu šattašii nu seammáláganin go lei álgoálggos, vai guovlu šaddá lunddolaš oassin našunála ja riikkaidgaskasaš suodjalanveara duottarekovuogádagain Dovrefjellas, guovllu duottarekovuogádagaid doaimmaiguin ja vásáhuskvalitehtaiguin.“(Min jorgaleapmi)

Biedjovákki ovddeštan-mihttu ii galggašii dien heajut. Mihttun galggašii máhcahit guovllu meahccin, vai doppe fas beassá bohccuid guođohit, bivdit ja muđui vánddardit nu mo ovdal go ruvkedoaibma álggahuvvui. Hástalusat leat stuorrát, go dás lea sáhka sihke fysalaš, kemiijalaš ja biologalaš ovddešteamis. Muhto dán hástalussii ferte Norggas leat ráđđi. Jos eat nagot sihkkarastit ahte luondu máhcahuvvo sisabahkkemiid maŋŋil, eat sáhte boahttevuođas doaimmahit eat ruvkkiid eatge elfápmohuksemiid.

Luonddugáhttenlihttu árvala danne ahte Guovdageainnu suohkan váldá oktavuođa Finnmárkkuopmodagain, birasgáhttineiseváldiin ja guoskevaš dutkanásahusain ulbmiliin čađahit dákkár ovddeštan-barggu Biedjovákkis. Bargguid okavuođas šaddá dieđusge veahá ruivi, muhto olu unnánat go dat mii livčče šaddan ruvkedoaimmas. Mii oaivvildat maid ahte dát dásseda mihtu ektui, ahte guovllu leat ovddeštan, meahccin ja boazodoalloguovlun.

Ávjovári luonddugáhttenlihttu

Svein Lund, jođiheaddji