Makkár luonddugáhttema mii dárbbašit Finnmárkkus?

Lea dál stuorat deaddu Finnmárkku luonddu vuostá go goassege ovdal. Leat čađahuvvon dahje plánejuvvon máŋga huksendoaimmat mat šahttet bilidit ollu fylkka luonddus, omd.:
– Ruvkeluoitimat Báhčaveaivutnii ja Riehppovutnii
– Elfápmolinjá Báhccavuonas Hámmárfestii
– Bieggamillo-«párkkat» miehtá rittu
– Oljo- ja gássabuvttadus
– Nuoskideapmi guollebiebmanrustegiin

Ii ovttasge dáin áššiin lea Birasgáhttendepartemeanta gieldán luonddubillistemiid. Evttohuvvon suodjalusguovlluin lea unnán muddui uhkádusat luonddubirrasa vuostá.

Gieskat lei stáhtačálli Heidi Sørensen Finnmárkkus márkanastin dihte ráđđehusa suodjalusplánaid, ja seammás guldalit báikkálaš olbmuid. Álbmotčoahkkimis Guovdageainnus jearaimet Birasgáhttendepartemeantta beroštumi áššiin maid leat namuhan bajábealde. Evttoheimmet ahte eiseválddit vuoruhit suodjalit guovlluid mas sáhttet leat biliduvvon moadde jagi geahčen. Dasa vástidii stáhtačálli ahte eiseválddit eai suodjal guovlluid mat leat uhkiduvvon, muhto doppe gos luondduriggodagat leat stuorimusat. Dát cealkámus lea mearkkašan veara. Doppe gos gievras ekonomalaš beroštumit háliidit buvttadit oljju, veaikki dahje elfámu, doppe lea Birasgáhttendepartemeanta jávoheapmin. Doppe han ii oro leame luonddu suodjalanveara.

Dat guovllut mat dál leat evttohuvvon suodjaluvvon eai leat «urørt natur» (guoskkakeahttes luonddu) ii ge «villmark» (vildameahcci). Dat leat kulturmeahcit, mat máŋgga buolvva čađa leat leamaš báikkálaš olbmuid biebmovurkkohahkan ja ressursaguovlun. Ulbmil ferte leat ahte mii maiddái boahtte áiggis sáhttit ávkkastallat meahci unnimusat seamma ollu go dál.

Dalle go Finnmárkku ođđa suodjalusplánat bohte, lei vuolggahansadji álbmotmehciid ja luonddureserváhtais standardnjuolggadusat, mat livčče buorre muddui hehtten báikkálaš olbmuid geavaheamis daid guovlluid. Easkka giliservviid, suohkaniid ja Sámedikki gáibádusaid maŋŋá álggahuvvui guorahallan mo dát guovllut geavahuvvojit dál. Báikkálaš ja sámi ásahusat váikkuhedje maiddái ahte báikkálaš bargolávdegottit galge oassálastit prosessii. Muhto departemeanta ii astan vuordit dassái go bargolávdegottit gerge bargguset. Danin sáddejuvvui jeaggesuodjalanplána, mas evttohuvvui 9 luonddureserváhta Guovdageainnu suohkanis, gulaskuddamii bargolávdegotti kommentáraid ja evttohusaid haga. Sii geat galge cealkit oaivvildeaset gulaskuddamis livččii danin dušše diehtán maid Fylkkamánni / Birasgáhttendepartemeanta oaivvildii, ii fal makkár oainnut livččii báikkálaš servodagas.

Ii leat leamaš sáhka álggahit proseassa mas álggu rájes ráhkaduvvo luonddugáhttenmálliid ovttas báikkálaš olbmuiguin. Gávdnojit riikkaidgaskasaččat báikkálašdemokráhtalaš suodjalusmállet mat geavahuvvojit eará sajiin, muhto ii fal Finnmárkkus. Stuora oasit báikkálaš olbmuin maiddái háliidit suodjalit lottiid ja erenoamáš meahci ruvkedoaimmaid, geaidnohuksema ja eará doaimmaid ektui.
Luonddugáhttenlihtu báikkálaš searvi Guovdageainnus ii sáhte searvat sidjiide geat dál gáibidit ahte buot suodjalus galgá heaittihuvvot. Muhto mii šallošit garrasit ahte guovddáš eiseválddit leat ovddidan suodjalusáššiid dan láhkái ahte dat leat nannen negatiiva oainnuid buot suodjalusbarggu ektui.

Gieskat bođii diehtu ahte Birasgáhttendepartemeanta lea maŋidan jeaggesuodjalanplána gieđahallama. Dat lea mearrádus maid mii ollásit doarjut. Vaikko mii háliidit eanet suodjalusa, de mii oaivvildit ahte suodjalusdoaimmat eai galgga bággejuvvot báikkálaš olbmuid ala. Ferte báicce geavahit áiggi mii dárbbašuvvo vai ovttas gávdnat buorit čoavdagiid. Mii áigut maiddái deattuhit ahte ráddjejuvvon guovlluid suodjalus ii sáhte buhtet ollislaš luondduhálddašeami. Mii áigut suodjalit olles min luonddu.

Luonddugáhttenlihttu/Naturvernforbundet Guovdageaidnu
Svein Lund
jođiheaddji